U IS SLACHTOFFER VAN EEN WHIPLASH
Hieronder volgt een samenvoeging en synthese van hetgeen ik voor u heb gelezen in diverse medische tijdschriften. Het is informatie die ik heb opgestoken op medische congressen waar ik als gastspreker het juridisch vergoedingsverhaal heb verteld. Het is vermengd met informatie die te vinden is in mijn cursussen medisch recht van de Universiteit Antwerpen.
We danken hierbij ook dokter Blanken te Antwerpen, Nottebohm kliniek (rugschool), dr. Berger (ZNA Middelheimziekenhuis), alsook de Beroepsvereniging Unie van Zelfstandige Kinesisten. Door hun uitleg en documentatie heb ik de volgende samenvatting van documentatie kunnen uitschrijven.
KEN UW NEK
De artsen en kinesitherapeuten die spreken op congressen, geven de volgende raad: je moet weten wat de bouwstenen zijn van nek en rug. Je verstaat anders je pijn niet. Het niet verstaan van pijn duwt sommige mensen in de richting van een depressie.
Dokter Blanken heeft me het volgende geleerd.
Citaat: “De wervelkolom telt 32 wervels, waaronder 7 nekwervels. Van elkaar gescheiden door de tussenwervelschijven. De tussenwervelschijf is een ring van kraakbeen rond een zachte kern. Door middel van de tussenwervelschijven kan de wervelkolom bewegen. Anders konden rug en nek niet bewegen. De wervels kunnen ook ten opzichte van elkaar bewegen dankzij de facetgewrichtjes (gewrichtvlakjes tussen de wervels). De tussenwervelschijven zijn als het ware schokdempers. Rond de wervelkolom zijn er spieren en ligamenten. De wervelkolom omgeeft en beschermt het ruggenmerg, een streng van zenuwweefsel waaruit zenuwen ontspringen. Uit elke wervel vertrekt een paar zenuwen (“zenuwwortels”) via de tussenwervelgaten. De zenuwen die ter hoogte van de hals ontspringen, lopen naar de schouders en de armen. Dit verklaart klachten van tintelingen, voos gevoel. Bloedtoevoer naar de hersenen verloopt in deze streek.” Einde citaat.
MOGELIJKE OORZAKEN
Tijdens een medisch congres in Den Haag noteerde ik het volgende.
Citaat: “Nekklachten kunnen te wijten zijn aan de verschillende structuren: tussenwervelschijven, facetgewrichtjes, spieren, ligamenten… Met de jaren worden de tussenwervelschijven minder dik en neemt de afstand tussen de wervels af. Op de wervels en facetgewrichtjes vormen zich botwoekeringen of “osteofyten”. De slijtage ten hoogte van de wervels uit zich soms in een malend geluid wanneer men het hoofd draait, alsof er graan wordt vermalen. Door de slijtage van de nekstructuur kan de nek minder beweeglijk worden en kan er pijn ontstaan. Soms valt duidelijk te achterhalen waar de pijn vandaan komt. In de praktijk is dit soms niet mogelijk, zelfs niet na doorgedreven medisch onderzoek. Vindt men geen echte oorzaak, dan heeft men het doorgaans over “aspecifieke” nekklachten. Dit geldt voor meerderheid van de patiënten die met nekpijn naar de huisarts gaan. Wie nekklachten heeft zonder dat een specifiek voorval (schok, verkeerde beweging, langdurige slechte houding …) de pijn heeft uitgelokt, denkt vaak dat er iets beschadigd is in zijn nek. Toch kan nekpijn ook opduiken bij mensen met normale röntgenfoto’s. Bovendien zijn de “afwijkingen” die eventueel op de foto’s te zien zijn, niet noodzakelijk de oorzaak van de pijn. Nogal wat mensen hebben nooit nekpijn, hoewel ook hun nek duidelijke tekenen van slijtage vertoont. De medische diensten van mutualiteiten, verzekeringsmaatschappijen, stellen soms ten onrechte dat er geen vergoeding voor de pijn moet plaatsvinden want er was een voorafbestaande toestand. Dit is dikwijls een onrechtvaardige conclusie. Het leidt tot misverstanden. In de rechtspraak onderkennen sommige rechters niet deze nuance. Men kan van de rechtbanken niet verwachten dat zij thuis zijn in medische onderwerpen. Sommige expertiseverslagen zijn onduidelijk. Er wordt vakjargon gebruikt.
Nekklachten duiken meestal vrij abrupt op. Vaak klaagt de patiënt behalve van pijn ook van nekstijfheid en kan hij zijn hoofd maar moeilijk draaien. Na een periode van rust blijkt de nekpijn vaak erger. De botwoekeringen of osteofyten die zich geleidelijk aan vormen, kunnen leiden tot vernauwingen van de tussenwervelgaten waarlangs de zenuwen aan het ruggenmerg ontspringen. Dit fenomeen kan resulteren in een “radiculopathie” (geknelde zenuw), wat gevoeligheid, tintelingen en pijn in arm en hand kan veroorzaken. Een geknelde zenuw kan ook ontstaan als de tussenwervelschijf uit zijn normale positie wordt geperst, en alzo kan die druk gaan uitoefenen op de zenuw. Soms drukken de osteofyten op het ruggenmerg, wat neurologische aandoeningen tot gevolg hebben. Dit fenomeen heet “ myelopathie” (ruggenmergziekte) en kan zich uiten in verzwakte benen en evenwichtsstoornissen. In nog zeldzame gevallen oefenen de osteofyten druk uit op de wervelslagader. Wanneer de bloedtoevoer naar de hersenen in de gedrang komt, kan de patiënt duizelig worden en een zwart waas voor de ogen krijgen. Soms gaat nekpijn gepaard met een “torticollis” ( ook wel scheefhals of draaihals genoemd), een pijnlijke spierkramp met een buiging van de hals tot gevolg ( het hoofd is naar één zijde gekanteld). Een torticollis manifesteert zich vaak ’s ochtends bij het ontwaken. de precieze oorzaken zijn niet bekend. Het mag dan al een pijnlijke aangelegenheid zijn, meestal is het een “onschuldig” probleem dat na enkele dagen of weken verdwijnt. Gebroken nekwervels zijn uiterst zeldzaam, zelfs bij patiënten die na een ongeval op de spoeddienst belanden en klagen over hevige nekpijn ( bij slechts 3.5% van deze mensen is er sprake van een breuk). Aspecifieke nekklachten mogen bij de meeste mensen dan al verdwijnen binnen een paar weken, het komt ook voor dat ze langer duren. Men heeft het dan over chronische pijn (in tegenstelling tot acute pijn, die hooguit enkele weken aanhoudt).” Einde citaat.
Tijdens een congres van VZW WHIPLASH te Oost-Vlaanderen heb ik het volgende voor u kunnen citeren. Ook hier neem ik geen persoonlijk standpunt in.
“MEDISCHE BEELDVORMING: ZELDEN NUTTIG
Indien u een arts raadpleegt , zal die vragen hoe en wanneer de nekpijn is opgedoken en wat uw medische voorgeschiedenis is (ziektes, behandelingen, medicijnen …). Hij zal uw nek onderzoeken, de wervels en pijnlijke plekken betasten, uw reflexen testen enz. Bedoeling is uit te maken of bijkomend onderzoek al dan niet zinvol is. Vaak verwachten de patiënten dat hun arts hen zal doorverwijzen naar een radioloog. Maar röntgenonderzoek mondt maar zelden uit in efficiëntere specifieke behandelingen. Over het algemeen is er geen of nauwelijks verband tussen de nekklachten en de degeneratieve ( zeg als leek maar gerust sleet) wijzigingen die tijdens onderzoeken met een röntgentoestel of scanner veelal aan het licht komen. De medische beeldvorming mag dan al letsels aan het licht brengen, ze stelt de arts doorgaans niet in staat een duidelijke link te leggen tussen de pijnlijke symptomen en de letsels die te zien zijn. Iedereen die nekpijn heeft stelselmatig naar de radioloog sturen, is dus geen goed idee volgens vele gerechtsdeskundigen. Dezen stellen dat de kans bestaat dat er sporen van slijtage te zien zijn die de patiënt alarmeren en stress bezorgen. En laat stress nu net een factor zijn die nekpijn in de hand kan werken! Medische beeldvorming valt dus maar in specifieke gevallen aan te raden: bijvoorbeeld bij intense pijn na een verwonding, indien de pijn erger wordt of indien bepaalde symptomen de arts verontrusten.” Einde citaat.
BEHANDELINGEN EN OPLOSSINGEN
In de deskundige vergaderingen waarin de gerechtsdeskundigen aan de rechtbank adviezen moeten geven, is soms het volgende gebleken.
“Aan (para) medische behandelingen geen gebrek: die zijn er in soorten. Helaas: als er voor een aandoening massa’s behandelingen bestaan, betekent dat vaak dat geen enkele behandeling beter dan de andere of zelfs maar doeltreffend is gebleken.”
Dit is voor de cliënt vaak teleurstellend want sommige therapieën willen bepaalde gerechtsdeskundigen niet aannemen als schadepost.
GENEESMIDDELEN
Hetgeen hierna volgt, is geciteerd uit een afgeschafte website van een fysiotherapeut van een ziekenhuis. “Wie nekpijn heeft, kan een pijnstiller nemen. Doorgaans gaat de voorkeur uit naar paracetamol, hoofdzakelijk wegens het beperkte risico op bijwerkingen. Niet–steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s) zoals naproxen, ibuprofen of discofenac zijn ook een optie. Orale inname van deze ontstekingsremmers kan evenwel leiden tot ernstige bijwerkingen, zolas bloedingen in maag en darmen. De pijnlijke zones insmeren met een zalf die zo’n ontstekingremmer bevat, kan een alternatief zijn omdat het risico op ongewenste neveneffecten dan kleiner is. Er bestaan zalven op basis van ketoprofen of ibuprofen. De arts kan nog andere medicijnen voorschrijven: in gaval van pijnlijke krampen bijvoorbeeld spierontspanners zoals diazepam ( een kalmeermiddel). Aan patiënten met chronische pijn schrijven sommige artsen wel eens een antidepressivum als amitriptyline voor. Soms neemt men zijn toevlucht tot injecties, bijvoorbeeld tot intraveneuze injecties met methyprednisolone( een corticosteroïde) na een whiplash of tot intramusculaire injecties met lidocaïne ( een pijnstiller) bij chronische pijn. Of geneesmiddelen echt helpen tegen nekpijn, is echter niet erg duidelijk. Weinig studies hebben het effect ervan op dit specifieke probleem onderzocht. Vaak maakt men dus een extrapolatie op basis van studies rond andere aandoeningen ( rugpijn bijvoorbeeeld).” Einde citaat.
OEFENINGEN EN MINERVA HALSKRAAG
In onderhandelingen en beslissingen met verzekeringmaatschappijen zal de advocaat goed rekening moeten houden met de volgende elementen. Er was een tijd dat men vaak mensen zag stappen met een halskraag. Er is de laatste tijd een tendens om dit af te keuren. In deskundige vergaderingen waarin de gerechtsdeskundigen voor de rechtbank een beslissing moeten nemen, stellen zij thans dat de “halskraag” niet nodig was. Dit is moeilijk verstaanbaar als leek en leidt tot ellenlange discussies tussen schaderegelaars. Fysiotherapeut Mallentjer heeft mij hierover het volgende aangeleerd. Samengevat:
“Lange tijd kregen patiënten met nekklachten het advies een halskraag te dragen om hun nek te laten rusten. De minerva, vrij te koop in de apotheek. Een whiplash hierdoor genezen is te betwijfelen. In mensentaal: de nekspieren worden er na verloop van tijd slapper door. Momenteel adviseert men hen veeleer om in de mate van het mogelijke door te gaan met hun normale activiteiten en nekoefeningen te doen om de nek opnieuw beweeglijk te maken, de spieren te versterken, nekstijfheid tegen te gaan en zo bij te dragen tot genezing. Studies wijzen uit dat oefeningen kunnen helpen. In theorie moet uw kinesist u kunnen vertellen welke oefeningen in uw geval het meest aangewezen zijn.” Einde citaat.
MOBILISATIES EN MANIPULATIES
Tijdens expertisevergaderingen merkt een gerechtsdeskundige soms het volgende op in het nadeel van het slachtoffer of in het nadeel van de persoon met een handicap. Verwerping van serie behandelingen door chiropractor x. Wegens geen RIZIV-erkenning.
Verwarring alom. Dit is verwarrend maar ook een uitdaging voor de juridische hulpverlener.
Daarom citeer ik anoniem een stuk uit een expertiserapport in voorlezing voor de rechtbank.
“Chiropractors, osteopaten en kinesisten gebruiken onder meer technieken uit de manuele theorie, waaronder manipulaties en mobilisatie. Een “manipulatie” is een korte en zeer snelle beweging die door de therapeut op een of meerdere gewrichten wordt toegepast. Onder invloed van die krachtige impuls wijken de gewrichtsvlakken bruusk uit elkaar. Vandaar het typische krakende of knakkende geluid dat vaak te horen is (hetzelfde geluid hoort u wanneer u uw vingers laat kraken). Chiropractors, maar tevens osteopaten en sommige kinesisten gebruiken vertebrale manipulatie bij musculoskeletale aandoeningen en dus ook bij nekklachten. Mobilisaties zijn herhaalde, progressieve en soepele bewegingen zonder impuls. Osteopaten , kinesisten en ook chiropractors maken er gebruik van . Of deze technieken efficiënt zijn om nekpijn te verlichten, blijft omstreden. Uit recente gegevens blijkt evenwel dat manipulaties en/of mobilisaties nuttig kunnen zijn bij nekpijn, op voorwaarde dat men ze combineert met nekoefeningen. In het verleden zijn enquêtes verricht bij patiënten die voor nekklachten behandeld werden door een chiropractor . Een meerderheid voelde zich geholpen. Idemdito degenen die een osteopaat bezochten. Een bevraging van bezoekers van de kinesitherapeuten wees uit dat de patiënten globaal gezien tevreden waren. De vertebrale manipulaties (die met het krakende geluid) kunnen in theorie ernstige neveneffecten hebben. Maar dit is zeer zeldzaam.” Tot zover het antwoord van een gerechtsdeskundige arts voor een politierechter. De rechtbank moest beslissen of het bezwaar en juridisch verweer van een raadsdokter van een verzekeringmaatschappij kon worden verworpen.
TRACTIE
Een klassiek discussiepunt over vergoeding van een persoon met een nekproblematiek.
Dokter Guy Declercq heeft me tijdens een seminarie over zijn onderzoeken in Australië het volgende geleerd.
“Tractie is een techniek die vooral door kinesisten wordt gebruikt. De therapeut oefent manuele tractie uit op de nekwervels of gebruikt een mechanisch systeem. Het gaat vooral om intermitterende tractie ( trekken-loslaten-trekken…), niet om continue tractie. Bij gebrek aan follow-up op lange termijn weten we evenwel niet of en hoelang het eventuele weldadige effect aanhoudt. Er bestaat contradictie over.”
ELEKTROTHERAPIE
Dokters-specialisten in revalidatiecentra hekelen soms de werkwijze van kinesisten in hun gebruik van elektrotherapie. Ik citeer hieronder wat enkelen als argument aanhaalden in debatten over de kostenvergoeding met het oog op latere rechtspraak.
Citaat: “Vooral kinesisten hanteren methodes die gebruik maken van elektrische stroom: spierstimulatie (zenuwen worden door de huid heen geprikkeld met behulp van elektrische stroom), gepulseerde of permanente elektromagnetische velden… Het nut van deze technieken om nekpijn te behandelen is twijfelachtig. Om daar zekerheid over te hebben, zijn er meer en betere studies nodig. Idem dito voor Low Intensity Laser Therapy (behandeling met een softlaser): een paar studies wijzen op een gunstig effect bij acute of chronische nekpijn, maar er zijn meer studies nodig.”
WARMTE OF KOUDE
Er is een hele commerciële markt ontstaan rond de behandelingen van whiplash. Op symposia zal elke standhouder zijn waren aanprijzen. Voor de persoon met een handicap die nekklachten heeft is het moeilijk om te kiezen uit deze waaier van mogelijkheden.
Tijdens een beurs voor whiplash-slachtoffers te Nederland heb ik het volgende genoteerd uit de uitleg van een revalidatie-arts die reclame maakte voor producten.
Citaat: “Thermotherapie (het therapeutische gebruik van warmte) is een klassieke methode om nekpijn te bestrijden. Met name de kinesisten gebruiken diverse technieken ( infraroodlampen, warme paraffine, kompressen…),. Men kan ook proberen om de pijn te verlichten met “ crytherapie”( koudetherapie): soms gaat het om ijs dat in een doek is gewikkeld , soms om meer geavanceerde systemen, zoals het verstuiven van koolzuurgas. Gegevens die zwart op wit bewijzen in welke mate thermotherapie of crytherapie helpt bij nekpijn, zijn er volgens de publicaties in medische tijdschriften niet.” Einde citaat.
Samenvatting van wat ons advocatenkantoor nog op het net heeft gelezen.
Citaat: “ACUPUNCTUUR
Volgens recente gegevens zou acupunctuur nuttig zijn bij chronische nekpijn, althans op korte termijn. Het is evenwel onduidelijk of het effect te danken is aan een specifieke, fysiologische werking van de acupunctuur dan wel of er gewoonweg sprake is van een krachtig placebo-effect (in dat geval zou men hetzelfde resultaat boeken indien men de naalden om het even waar zou steken in plaats van op de klassieke acupunctuurpunten).
MASSAGE
Vaak raadt men massage aan voor whiplashpatiënten. Sommige adviseren zelfs om “essentiële oliën” op basis van planten te gebruiken of zalven met menthol en kamfer. Sommige producten kunnen doordringen in het bloed en bij langdurig gebruik ongewenste effecten teweegbrengen zoals allergie. Massage op zich kan wellicht geen kwaad. Het is helemaal niet zeker dat het genezingsproces er sneller door loopt. Het doet wel deugd.
RELAXATIE
Men vermoedt dat stress nekpijn in de hand werkt, omdat door stress de spieren kunnen verkrampen. Een methode die vaak wordt gebruikt , is “biofeedback”. Eerst draagt een patiënt een tijdlang een toestel dat de spierspanning meet. Een geluidssignaal of lampje geeft aan in welke mate de spieren samentrekken. Zo kan de patiënt controleren in hoeverre hij de relaxatietechniek correct toepast. Naarmate de patiënt bedrevener wordt, kan hij geleidelijk aan zonder het toestel. Maar het is niet bewezen dat deze techniek efficiënt is om nekpijn te bestrijden. Dit hoeft uiteraard nog niet te betekenen dat hij niet werkt: we weten het gewoon niet.
DE JUISTE HOUDING
Men gaat ervan uit dat een slechte houding aan de basis kan liggen van nekpijn. Vooral mensen die kantoorwerk doen, raadt men aan om te zorgen voor een voldoende werkvlak, zodat de nek niet voortdurend gebogen is. Ook wie achter een computerscherm zit, moet erop letten dat hij het hoofd mooi recht houdt. Er zijn zelfs speciale stoelen te koop die een optimale houding in de hand zouden werken en/of de spieren zouden versterken, wat dan weer nekklachten en rugklachten moet tegengaan. Niemand weet of dit alles echt helpt tegen nekpijn. Wat er ook van zij, het lijkt vanzelfsprekend dat de goede zithouding, met het hoofd op de juiste hoogte, beter is dan de slechte houding. Waarschijnlijk is het ook zinvol om geregeld een pauze in te lassen en wat te bewegen. Diverse studies linken bepaalde psychologische factoren aan een toegenomen risico op nekpijn: zeer veeleisend werk, geen vat op de eigen arbeidsomstandigheden, psychologische strubbelingen op kantoor…
GOED SLAPEN
Als het over nekpijn gaat, wijst men vaak met een beschuldigende vinger naar “slechte” hoofdkussens of zelfs “slechte” matrassen. Er zijn tal van speciale kussens te koop (nekkussens, orthopedische kussens, ergonomische kussens…), die vaak worden voorgesteld als het wondermiddel tegen nekpijn. Sommige worden zelfs nadrukkelijk aanbevolen door gezondheidsmedewerkers. Bekijken we de studies die een antwoord zouden moeten opleveren, dan moeten we evenwel vaststellen dat er geen betrouwbare gegevens zijn om uit te maken of dit allemaal klopt en of het al dan niet zinvol is om deze producten te kopen. Een hoofdkussen dat uw hoofd comfortabel ondersteunt, lijkt ons natuurlijk beter dan een kussen dat dit niet doet. Het ideale kussen kan er anders uitzien naargelang u op uw rug, buik of zij slaapt. Over de rol van de matras bij het opduiken of voorkomen van nekpijn, zijn er minder gegevens dan over hoofdkussens.” Einde citaat.
OPVOEDING
Tijdens gerechtsdeskundige vergaderingen zeggen de gerechtsdeskundigen soms het volgende bij het vaststellen van percentages invaliditeit. “Mijnheer, mevrouw, u moet hiermee leren leven. Drie procent BI en BAO voor een whiplash is een goed resultaat!”
Voor de rechtbank bekomt de persoon met een handicap wel schadevergoeding dewelke het genezingsproces kan bevorderen. De tijd kan helen.
Soms raadt de behandelende arts aan zijn patiënt “opvoeding” aan. Hij geeft informatie mee en verwijst naar publicaties op internet. Men leert dan meer over de anatomie van de nek, technieken om de pijn te verminderen, het verschil tussen slechte en goede houdingen, nuttige spierverstevigende oefeningen, de rol van bepaalde psychologische factoren enz. In België bestaan er in ziekenhuizen en hospitalen rugscholen die het op deze manier aanpakken en waar ook patiënten met nekpijn welkom zijn. Advocaat Ward Van Loo hoort van zijn whiplash-cliënten al jarenlang lof over dr. Blanken (Nottebohm Kliniek Antwerpen). Deze heeft een rugschool. Er bestaan nog andere rugscholen die vermeld worden tijdens expertise-vergaderingen. Ik verneem van mijn cliënten dat de cursussen worden gegeven door een multidisciplinair team: een specialist, een kinesist, een psycholoog, een ergotherapeut… Of de resultaten die deze scholen boeken met nekpatiënten de verwachtingen inlossen? Daarover lopen de meningen uiteen. Bij dokter Blanken heb ik gezien hoe patiënten op betere fitnesstoestellen door medisch onderlegde personen worden begeleid en gecoacht. In dezelfde leuke sfeer als in een fitnessroom.
Chirurgie : “zelden nodig” zeggen de experten en wetsdokters met wie ik veelvuldig heb vergaderd tijdens mijn verdedigingen van slachtoffers.
De meeste gerechtelijke experten raden de ‘Bonati methode’ af. Het is een therapie door een Amerikaanse dokter die in een Antwerps hotel systematisch reclame komt maken voor zijn whiplash therapie in Florida. Ik werd als letselschade-advocaat uitgenodigd. Tot mijn verwondering bleek het veeleer een commerciële uiteenzetting van een Amerikaanse chirurg die zijn Nederlandse patiënten mee opvoerde. Ik heb ter plaatse beslist niet te spreken. Tijdens de vragenronde maakten onze Belgische dokters solidair brandhout van zijn uiteenzetting. Dokter Bonati liet een aantal Nederlandse patiënten een getuigenis afleggen van hoe goed zij het in Florida bij dokter Bonati hadden gehad. Hun klachten waren volledig verdwenen. Het kwam er op neer dat een uitholling gebeurt van sommige delen van de nek. Tijdens een latere studiereis in de U.S.A. heb ik met lokale artsen op een seminarie tegenstrijdige adviezen hierover gekregen.
Er worden in België meer behoudsgezinde operaties uitgevoerd. Ik sprak hierover met dr. Herregodts tijdens expertises. Alsook met dr. Brabants, gerechtsdeskundige, tijdens een congres voor RIZIV-accreditering. Ik dank hen voor het geduld om me als niet-medicus wegwijs te maken in de materie van whiplash heelkundige ingrepen.
Tijdens gerechtelijke expertisevergaderingen rijst vaak de vraag of een reeds uitgevoerde heelkundige ingreep ja dan neen nodig was. De verzekeringsmaatschappijen trachten hun kosten te beperken. We horen dan dikwijls het volgende op een gerechtelijke expertise: “Een heelkundige ingreep is zelden nodig.”
Ik citeer voor de lezer hetgeen een raadsdokter van een verzekeringmaatschappij rechtsbijstand me hierover heeft geschreven. Citaat: “Soms stelt men een operatie voor wanneer een geknelde zenuw hinderlijke symptomen veroorzaakt die niet verdwijnen. Ook wanneer het ruggenmerg wordt samengedrukt, adviseert men soms een operatie, afhankelijk van de aard van de symptomen. Over de voor- en nadelen van chirurgie bij nekpijn zijn evenwel weinig betrouwbare gegevens voorhanden. De zeldzame degelijke studies waarover de dokters thans beschikken, zijn niet bepaald bemoedigend. Uit een studie die het effect van chirurgie en niet-operatieve behandelingen vergeleek bij patiënten met radiculopathie (beknelling van de zenuwwortels) kwam geen relevant verschil in het voordeel van chirurgie naar voren met betrekking tot de evolutie van de pijn in een tijdsbestek van één jaar. Een andere studie, die de patiënten volgde gedurende twee jaar, kwam tot dezelfde slotsom voor samendrukking van het ruggenmerg (myelopathie). In het licht van deze resultaten is het wellicht raadzaam om enige terughoudendheid aan de dag te leggen en enkel een operatie te overwegen als er geen andere oplossing is.” Einde citaat.
Tot zover mijn vrije interpretatie als niet-medicus. In de hoop de rechtzoekende iets te kunnen bijbrengen.